Rzadko kiedy dzieła filozoficzne wywołują tak silne emocje i wywołują tak różnorodne interpretacje, jak te Arthur Schopenhauera; przez jednych uważany za mrocznego pesymistę, przez innych – za proroka prawdy o ludzkiej naturze. W centrum jego filozofii leży kontrowersyjne przekonanie, że wola – a nie rozum – jest najważniejsza.
Zobacz również: Czym zajmuje się filozofia?
Podstawowe koncepcje w filozofii Schopenhauera
Nie byłoby pełnego obrazu filozofii Schopenhauera bez zrozumienia najważniejszych założeń jego myśli. Zakładał on, że świat, który doświadczamy zmysłowo, to jedynie fenomenalny czyli zjawiskowy aspekt rzeczywistości, nie dający nam dostrzec jej prawdziwej istoty. Ta prawdziwa istota rzeczywistości, zwana przez Schopenhauera „rzeczą w sobie”, to wola – niezmienna, nienasycona i niezniszczalna siła, która napędza wszechświat.
Wpływ na ten wywód wywarło na ten filozofa czytanie filozofii wschodnich, w szczególności buddyzmu. Schopenhauer, przedstawiciel niemieckiego idealizmu, omawia ideę „świata jako woli i wyobraźni”.
Wpływ pesymizmu na filozoficzne podejście Schopenhauera
Schopenhauer jest często określany jako filozof pesymizmu, co wyraźnie wpłynęło na kształt jego myśli. W centrum tej myśli leży przekonanie, że podstawowym problemem istnienia ludzkiego jest cierpienie wynikające z nienasyconej woli, ciągłego pragnienia bytu. Optymistyczne idee postępu ludzkości, szczęścia czy dobra są dla niego złudzeniami, maskami kryjącymi prawdę o mrocznym charakterze rzeczywistości.
Ten absolutny pesymizm nie oznacza jednak bierności. W myśli Schopenhauera warunkiem ulgi jest poczucie solidarności z innymi i rezygnacja z dążenia do własnej satysfakcji kosztem innych. Te aspekty jego myśli stanowią most do etyki empatii i miłosierdzia.
Metafizyka woli w myśl Schopenhauera
Centralnym konceptem w filozofii Schopenhauera jest niewidzialna, niepoznawalna „wola do życia”. Schopenhauer opisuje tę wolę jako ślepą, bezmyślną siłę napędzającą istoty żywe do przetrwania, różnicowania się i rozmnażania, bez względu na konsekwencje dla jednostki lub dla społeczeństwa. Każdy z nas, według Schopenhauera, jest manifestacją tej nienasyconej woli do życia.
Wedle Schopenhauera, właściwe zrozumienie woli pozwala nam dostrzec prawdziwą naturę rzeczy, odłóżmy z boku iluzoryczne maski stworzone przez naszą wyobraźnię. Ta „naga” wizja świata, choć pełna cierpienia i bólu, jest przezeń uważana za jako najprawdziwsza i najbardziej autentyczna.
Myśl Schopenhauera wpłynęła na wiele dziedzin nauki i kultury, od filozofii egzystencjalistów, przez psychoanalizę Freuda, po literaturę i sztukę. Mimo upływu lat, jego idee wciąż pozostają fascynującym punktem refleksji.
Sprawdź także: Filozofia epikurejska – co głosił ten filozof?
