„Dlaczegóż liczba dni postu wynosi czterdzieści – wyjaśnia w swojej homilii św. Grzegorz Wielki – jeśli nie z tego powodu, iż moc Dekalogu zostaje dopełniona przez cztery księgi świętej Ewangelii (40=10x4). Wtedy, bowiem niewątpliwie spełniamy przykazania Dekalogu, gdy zachowujemy to, co nakazują cztery księgi Ewangelii. O tym jeszcze coś innego sądzić można. W tym, bowiem śmiertelnym ciele składamy się z czterech żywiołów i przez żądze tego ciała sprzeciwiamy się nakazom Pana. Przykazania zaś Pańskie zawarte są w Dekalogu. Skoro zaś z powodu pragnień ciała gardzimy przykazaniom Dekalogu, słuszne, abyśmy to ciało karcili przez 40 dni. Jednakże o owym czasie czterdziestnicy jeszcze co innego można sądzić. Od dzisiejszego dnia (tj. 1- ej niedzieli Wielkiego Postu) aż do radosnych uroczystości Paschy jest sześć tygodni, które zawierają 42 dni. Gdy z nich od postu odejmie się sześć dni Pańskich, pozostanie tylko 36 dni. Ponieważ zaś w roku jest dni 365, my zaś przez 36 dni się dręczymy, to jakby z naszego roku składamy Bogu dziesięcinę. My, którzyśmy żyli dla siebie w ciągu otrzymanego roku, wywiązujemy się przez post wobec naszego Stwórcy z obowiązku dziesięciny. Toteż najdrożsi bracia, jak Prawo nakazywało składać dziesięcinę z dni przeżytych, każdy ile zdoła, niech umartwia swe ciało, wyniszcza jego pragnienia, gnębi brzydkie żądze i według słów Pawła staje się żywą ofiarą (Rz 12,1). Ofiara zaś jest składana i jest żywa, gdy człowiek tego życia nie porzuca, a jednak zabija w sobie żądze cielesne. Ciało (obficie) karmione prowadzi nas do grzechu, umartwione zaś, wyjednuje nam przebaczenie. Ten, kto sprowadził na nas śmierć, przekroczył przykazania, które dawały mu życie przez spożycie owocu z zakazanego drzewa. Skorośmy więc z powodu pożywienia utracili radość raju, odzyskamy ją przez wstrzemięźliwość. Niech jednak nikt sobie nie wyobraża, iż sam post może wystarczyć.... Ten, więc post Pan pochwala, który na jego oczach wznosi ręce z jałmużnami, który spełnia się z miłością bliźniego i zaprawia się dobrocią. To, czego sobie ujmujesz, udziel drugiemu; niech, to czym ciało twoje się trapi, wzmacnia ciało bliźniego, który jest w potrzebie. Dla siebie ten pości, kto tego czego brzuchowi na pewien czas odmawia, nie daje biednym, lecz zachowuje, aby potem to ofiarować brzuchowi. Poświęcenie postu (Jl 1,14) polega na dodaniu innych dobrych czynów i okazaniu wstrzemięźliwości ciała godnej Boga. Niech ustaną gniewy, uspokoją się kłótnie. Daremnie bowiem dręczy się ciało, jeśli się nie powstrzymuje ducha od występnych żądz (Iz 58,3-4). Nie postępuje niesprawiedliwie ten, kto od swego dłużnika domaga się tego, co mu pożyczył. Słuszne jest jednak, jeśli kto pokutując odmawia sobie tego, co słusznie mu się należy. Bóg nam udręczonym i pokutującym wszystko, cośmy złego uczynili, jeśli z miłości ku Niemu wyrzekamy się tego, do czego mamy prawo” – „Homilie na Ewangelie”, z homilii XVI, 5-6,  str. 97-99; ATK Warszawa 1970.

Leszek Popławski