„DlaczegóĹź liczba dni postu wynosi czterdzieści – wyjaśnia w swojej homilii św. Grzegorz Wielki – jeśli nie z tego powodu, iĹź moc Dekalogu zostaje dopełniona przez cztery księgi świętej Ewangelii (40=10x4). Wtedy, bowiem niewątpliwie spełniamy przykazania Dekalogu, gdy zachowujemy to, co nakazują cztery księgi Ewangelii. O tym jeszcze coś innego sądzić moĹźna. W tym, bowiem śmiertelnym ciele składamy się z czterech Ĺźywiołów i przez żądze tego ciała sprzeciwiamy się nakazom Pana. Przykazania zaś Pańskie zawarte są w Dekalogu. Skoro zaś z powodu pragnień ciała gardzimy przykazaniom Dekalogu, słuszne, abyśmy to ciało karcili przez 40 dni. JednakĹźe o owym czasie czterdziestnicy jeszcze co innego moĹźna sądzić. Od dzisiejszego dnia (tj. 1- ej niedzieli Wielkiego Postu) aĹź do radosnych uroczystości Paschy jest sześć tygodni, które zawierają 42 dni. Gdy z nich od postu odejmie się sześć dni Pańskich, pozostanie tylko 36 dni. PoniewaĹź zaś w roku jest dni 365, my zaś przez 36 dni się dręczymy, to jakby z naszego roku składamy Bogu dziesięcinę. My, którzyśmy Ĺźyli dla siebie w ciągu otrzymanego roku, wywiązujemy się przez post wobec naszego Stwórcy z obowiązku dziesięciny. ToteĹź najdroĹźsi bracia, jak Prawo nakazywało składać dziesięcinę z dni przeĹźytych, kaĹźdy ile zdoła, niech umartwia swe ciało, wyniszcza jego pragnienia, gnębi brzydkie żądze i według słów Pawła staje się Ĺźywą ofiarą (Rz 12,1). Ofiara zaś jest składana i jest Ĺźywa, gdy człowiek tego Ĺźycia nie porzuca, a jednak zabija w sobie żądze cielesne. Ciało (obficie) karmione prowadzi nas do grzechu, umartwione zaś, wyjednuje nam przebaczenie. Ten, kto sprowadził na nas śmierć, przekroczył przykazania, które dawały mu Ĺźycie przez spoĹźycie owocu z zakazanego drzewa. Skorośmy więc z powodu poĹźywienia utracili radość raju, odzyskamy ją przez wstrzemięźliwość. Niech jednak nikt sobie nie wyobraĹźa, iĹź sam post moĹźe wystarczyć.... Ten, więc post Pan pochwala, który na jego oczach wznosi ręce z jałmuĹźnami, który spełnia się z miłością bliĹşniego i zaprawia się dobrocią. To, czego sobie ujmujesz, udziel drugiemu; niech, to czym ciało twoje się trapi, wzmacnia ciało bliĹşniego, który jest w potrzebie. Dla siebie ten pości, kto tego czego brzuchowi na pewien czas odmawia, nie daje biednym, lecz zachowuje, aby potem to ofiarować brzuchowi. Poświęcenie postu (Jl 1,14) polega na dodaniu innych dobrych czynów i okazaniu wstrzemięźliwości ciała godnej Boga. Niech ustaną gniewy, uspokoją się kłótnie. Daremnie bowiem dręczy się ciało, jeśli się nie powstrzymuje ducha od występnych żądz (Iz 58,3-4). Nie postępuje niesprawiedliwie ten, kto od swego dłuĹźnika domaga się tego, co mu poĹźyczył. Słuszne jest jednak, jeśli kto pokutując odmawia sobie tego, co słusznie mu się naleĹźy. Bóg nam udręczonym i pokutującym wszystko, cośmy złego uczynili, jeśli z miłości ku Niemu wyrzekamy się tego, do czego mamy prawo” – „Homilie na Ewangelie”, z homilii XVI, 5-6,  str. 97-99; ATK Warszawa 1970.

Leszek Popławski